KARİYER ÜZERİNE BİRKAÇ DÜŞÜNCE – BÖLÜM 1

Kariyer özlemi beyaz yakalıların örgütlenmesi önünde en büyük engel gibi görünüyor. Birbirleriyle dalaşanlar, yanındakini ezmeye çalışan kişilikler, ayarı kaçmış rekabet vs… Bu durum yalnızca bir “title” rekabeti olsaydı bizi o kadar da rahatsız etmezdi. Bu işe kafayı takmışları basitçe dışlardık ve örgütlenmemize bakardık.

Gerçekten de toplumda birçok “kendini özel hissetme” mekanizması mevcut. Yüksek gelir seviyesinde araba-lüx yaşam olanakları rekabeti varken, orta gelir seviyesinde saat markalarından giyilen giysilere ve daha da düşük gelir seviyesinde cep telefon markalarına kadar bir çok “Kendin ol!”, “Diğerlerinden farklı ol!” mekanizması mevcut. Problem bu özlemin gerçek gelirlere de etkimesi. Yani diğerlerini ezip, üste çıkarsanız gerçekten de geliriniz artar. Bu da birçok insana, müdürünün gözüne girmek için yanındaki çalışanı ezmede yeterli bir neden sağlıyor.

Bu sebeple “etik çözüm” diyebileceğimiz, “Kariyer yapma!”, “Başkalarını ezme!”, “Bir karıncayı bile incitmemelisin…” türü söylemler bugüne kadar işe yaramadı. Bu mekanizmaları hiç kullanmamalıyız denemez elbette. Ama insanlar üzerinde yeteri kadar etkili olmadığı, insanları örgütlülüğe itmediği de bir gerçek. Bu çözümün bir de dezavantajı var. O da bu düşüncelere sahip olanların çoğunluğunun iş yerlerinde “loser”lar olarak görülmesi. Daha doğrusu, rekabet içinde kendi geleceğine güvenle bakan toy birine bu tür bir söz söylerseniz, onun tarafından rekabete girmiş ve yenilmiş gibi görünmeniz yüksek bir ihtimaldir.

 

Ne Anlatabiliriz? Burada bizim söyleyeceğimiz birçok şey var. Onlardan ilki şu: Ortalama bir hesapla her on kişiye bir müdür düşüyorsa, gelecek 10 yıl içinde her çalışanın müdür olması için mühendis miktarının ve Türkiye ekonomisinin 10 katına çıkması gerekiyor. Bu, birçok durumda müdürlük hayalleri kuran kariyer heveslilerini etkileyen bir hesap. Yani büyük çoğunluğumuz kariyer basamaklarını başarıyla tırmanıp muhteşem seviyelere ulaşamayacak. Yıllar geçtikçe deneyim icabı alt-orta düzey yönetici olabilecekleri bile belirsiz.

Bir ikincisi 1700-1800’lerin Güney Amerika kahve çiftliklerinde olan şey: Bir kahve plantasyonun başında çoğunlukla İspanyol efendi ve eşi çocukları vs. olur. Oysa bu insanların birkaç on katı zenci köleleri vardır. Peki nasıl olup da o zenci köleler kendi efendilerini öldürüp kaçmaya çalışmazlar? Bunu sağlamanın yolu çok basittir. Yaşça büyük ya da diğerlerini yönetme gücüne sahip olanları (fiziksel olarak daha güçlüleri mesela) yarı-özgür/özgür/kendini özgür sanan konumuna getirip, ellerine birazcık para sıkıştırıp yönetsel işleri yaptırırlar. Bu yolla onların diğer kölelere egemen olması sağlanır. Birçok durumda ellerine silah bile verilir. Onlar da daha alt düzeydekiler arasında kendilerine bilgi getiren, ayak işleri yapanları biraz rahat ettiriler.

Bu en alttakilere kadar ilerleyen bir mekanizmadır. En alttakiler bir üsttekinin elde ettiği özgürlükleri, konumu görür ve yukarı çıkabilmek için diğerlerini aynı şekilde ezmeye çalışır. Böylelikle mekanizma kurulmuş olur. Bunlar dışında davranıp, sahiplerine karşı ayaklanan köleleri diğerlerine örnek olacak şekilde öldürmek ya da cezalandırmak da son çözümdür.

Sanırım size tanıdık gelmiştir. CEO’lar, üst düzey yöneticiler, orta düzey yöneticiler, alt düzey müdürler, müdür yavruları, en alttakiler, terörle mücadele timleri, kara listeler vs. dersek herhalde daha anlaşılır olur.